Çanakkale'nin meşhur tatlarından biri olan peynir helvası, özellikle Ezine ilçesinin kendine has doğal peyniri olan Ezine peyniriyle yapılmaktadır. Ezine, tarihi geçmişi, Ege Denizi'ne olan yakınlığı ve şifalı yer altı sularıyla, pek çok doğal ve yöresel lezzeti barındıran nadir ilçelerimizden biridir.

Çanakkale peynir helvasının üretimi oldukça eski bir geçmişe sahiptir. Ticari anlamda üretiminin 30-35 yıl öncesine dayandığı bilinmektedir. İlk üretildiği yıllarda Çanakkale iline bağlı ilçelerde yalnızca yöre halkı tarafından bilinen ve tüketilen bir değer iken, zamanla Marmara Bölgesi'nde de benzer üretimler yapılmaya başlanmıştır. Ancak Çanakkale, peynir helvasının çıkış noktası ve merkezidir. Günümüzde peynir helvası diğer illerde ve yörelerde de yapılmaktadır. Kendine has kokusu, aroması ve özgün lezzetiyle zaman içinde kendini tanıtmıştır. Eskiden sadece yaz aylarında yapılan peynir helvası üretimi, günümüzde bütün yıla yayılmıştır. Çanakkale merkezde tamamı aile işletmesi olan 9 işletmede üretimi yapılmaktadır. Peynir helvası üretimi pasta ve tahin imalathanelerinde gerçekleştirilmektedir. İçeriği tamamen doğal olup, hiçbir katkı maddesi içermemektedir.

Peynir helvası iki çeşittir: Fırınlanmış ve fırınlanmamış sade helva. Fırınlama aşamasına kadar iki ürünün yapılışında bir fark yoktur. Yapılış farklılıkları bazı illere göre değişmektedir. Bazı illerde üretilen peynir helvasını yapan ustalar, marifetli ellerinin sırlarını ve tariflerini gizli tutmaktadır. Çanakkale peynir helvasının ana bileşeni tuzsuz taze peynirdir. Önceleri bu helva sadece tuzsuz taze koyun peynirinden yapılırken, şimdilerde tuzsuz taze keçi, inek ve koyun peynirinden de yapılmaktadır. Şeker, yumurta ve irmik diğer malzemeleri oluşturmaktadır. Bazı yörelerde sıvı yağ veya margarin de kullanılmakta, bazı tariflerde ise irmik yerine un da eklenmektedir.

Çanakkale peynir helvasının ilk yapım aşaması, ana malzemesi olan peynirin yapımıyla başlamaktadır. Taze beyaz peynir, diğer adıyla teleme, taze sağılmış süte peynir mayası katılarak hazırlanan fermente bir süt ürünüdür. Peynir mayasıyla mayalanan sütten 45-60 dakika sonra pıhtı oluşmaktadır. Mayalama süresinin bitimi sonrasında süzülür, yani peynir kalıpları peynir altı suyundan ayrıştırılır ve biraz dinlendirilir. Sonra yapım aşamasına geçilir.

Bir tencere içerisine önce peynir konur ve ezilir. Ocağa konur ve eriyene kadar tahta kaşıkla ateşte karıştırılır. Erimeye başlayan peynirin üzerine 1 adet yumurta sarısı eklenir ve tahta kaşıkla sürekli karıştırılır. Üzerine irmik dökülür ve karıştırmaya devam edilir. Hafif ateşte peynir, yumurta sarısı ve irmik özleşene kadar sürekli karıştırarak pişirilir. Bu karışıma toz şeker eklenir ve tahta kaşıkla sürekli karıştırılmaya devam edilir. Şeker eriyene kadar karıştırılır ve kaynatılır. Sonra servis edilecek kaselere boşaltılır. Sıcak olarak yenilebileceği gibi, en makbulü soğuk olarak yenmesidir.

İşlem ve malzemeler fırınlanmamış helva ile aynıdır. Tek fark, şeker eklendikten sonra karışım kaynatılır ve tepsiye dökülerek fırına sürülür. Üzeri kızarana kadar fırında pişirilir. Servis için helvadan servis tabağına konur, yanına mutlaka dondurma eklenir. Bu şekilde servis yapıldığında çok lezzetli bir tat oluşur.